Bilim insanları, kirliliğe yol açan maddelerin sınırlandırılmasıyla ilgili onlarca yıl önce getirilen kontrollere rağmen ton balığında (orkinos) hala cıva seviyesinin yüksek olduğunu söylüyor. Zehirli özelliklere sahip cıva, kömürün çıkarılması ve yakılmasıyla açığa çıkıyor ve okyanusa karışarak balıklarda birikiyor. Atmosferdeki cıva seviyesi önemli ölçüde düşmüş olsa da 1971’den bu yana ton balığında sabit seyrettiği belirtiliyor.
DOĞMAMIŞ BEBEKLER TEHLİKEDE
Uzmanlar, çok eski dönemlerden kalma cıvanın okyanusun derinliklerinde gizlendiğini ve orkinosların yüzdüğü sulara karıştığını söylüyor. Kirlenmiş deniz canlılarını tükettiklerinde de orkinoslarda birikiyor. Ton balığı dünya çapında insanlar tarafından en çok tüketilen balıklardan biri ve yendiğinde bu element insana geçmiş oluyor. Cıva özellikle doğmamış bebekler ve küçük çocuklar için tehlikeli. Yetişkinlerde de kalp ve damar hastalıklarına yol açabiliyor. Cıva ile ilgili endişeler, tüm dünyada bu kimyasalı atmosfere salan faaliyetleri azaltma yönünde adım atılmasına neden oldu. Cıva salımına yol açan başlıca faaliyetler şöyle sıralanıyor:
Kömür ve altın madenciliği
Kömür yakma
Endüstri faaliyetleri
Atık işleme
Diş dolgusunda amalgam bulunan cesetlerin yakılması bile havadaki toplam miktarın artmasına neden oluyor. Getirilen kısıtlamalar, 1990 yılından bu yana atmosferdeki seviyelerin yaklaşık yüzde 90 oranında düşmesini sağladı. Araştırmacılar, bu eylemlerin orkinoslardaki cıva seviyeleri üzerinde bir etkisi olup olmadığını görmek için Pasifik, Atlantik ve Hint Okyanuslarında yakalanan ve küresel orkinos avının yüzde 94’ünü oluşturan çeşitli türlerden alınan yaklaşık 3 bin orkinos kas örneğinden elde edilen verileri inceledi. Yeni çalışma, bazı orkinos türlerinde cıva seviyelerinin azaldığını gösteren diğer araştırmalarla tezat oluşturuyor.
ORKİNOS TAKİPTE
Bilim insanları, 1990’ların sonunda Kuzeybatı Pasifik’teki artış dışında, orkinoslardaki cıva seviyelerinin 1971-2022 yılları arasında sabit kaldığını tespit etti. Bunun artan kömür tüketiminin tetiklediği Asya’daki artan cıva salımıyla bağlantılı olduğu düşünülüyor. Araştırmacılar, okyanusun derinliklerinde çok büyük miktarda eski cıva olduğunu, sabit seviyelerin onlarca yıl veya yüzyıllar önceki emisyonlardan kaynaklanabileceğini belirtiyor. Yine Fransız Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Araştırma Enstitüsü’nden Anne Lorrain, “Cıva emisyonlarında büyük bir azalma olsa bile, sonuçlar orkinos cıva seviyelerinde bir değişiklik görmek için sabırlı olmak gerektiğini gösteriyor” dedi.
“Genel olarak bu durum karbondioksit (CO2) emisyonlarına benziyor: emisyonları büyük ölçüde durdurursak, atmosferdeki CO2 yavaşça dengelenecek ve sonunda azalmaya başlayacaktır.”
