Küresel ısınma, iklim değişikliği, karbon ayak izi, çölleşme, kaynakların hızla tükenmesi, asit yağmurları, gıda israfı, su kıtlığı, tehlikeli atıklar… Son birkaç yıldır en sık duyduğumuz çevre sorunları. Peki giderek aşina olduğumuz bu kavramlar karşısında, gerekli önlemleri alıp üzerimize düşen sorumlulukları yeterince yerine getiriyor muyuz sahiden? Evet, uluslararası alanda ve ülkemizde gıda israfına ilişkin çeşitli projeler ve geri dönüşüm/atık önleme faaliyetleri uygulanıyor. Fakat meselenin özü, geri dönüşümün bir sonraki adım olduğunu kavrayıp ona fırsat dahi vermemek aslında. Bu noktada ilk bakışta bir çevre sorunu olarak görülen gıda israfının oluşum nedenleri arasında psikolojik ve sosyolojik pek çok faktör bulunmakta. Kökten çözüm yöntemleri üretmenin sırrı ise farkındalık kazanarak alışılmış davranış kalıplarını yıkmakta ve bu yıkma adımlarını kolektif bilinç haline getirmekte. İşte tam da bu noktada toplumdaki farkındalığın yaygınlaşması konusuna öncülük eden bir girişim çıkıyor karşımıza: ‘‘İklim Dostu Turuncu Bayrak’’

“Karbon Ayağını Denk Al”

Kurucusu İklimist Ali Akgün tarafından geliştirilen ve 2018 yılında hayata geçirilen İklim Dostu Turuncu Bayrak Platformu, gıda israfına duyarlı otel işletmelerine sertifika olarak sunulan,  iklim dostu bir etiketi temsil ediyor. Platform, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım ve Örgütü (FAO) iş birliğinde yürütülen Gıdanı Koru Kampanyası’ndaki iyi uygulama örnekleri arasında yer alıyor. Ülkemizde gıda israfını önlemek amacıyla adım atan ilk girişimler arasında bulunan İklim Dostu Turuncu Bayrak, etkinlik ve faaliyetlerinde “Afiyet Olsun İsraf Olmasın”, ‘‘Kafayı Değiştir İklimi Değil’’, ‘‘Seven İsraf Etmez’’, ‘‘Damlaya Damlaya Çöl Olur’’, ‘‘Geri Dönüşüm Muhteşem Olacak’’ ve ‘‘Tarlada Hasat Sofrada Hayat Var’’ gibi iklim değişikliğini vurgulayan mottolar kullanıyor.  

Otel işletmelerinde gıda israfına harcanan gereksiz maliyetleri azaltması, çocuklarda ve yetişkinlerde gıda israfına karşı bilinç oluşturması ve işletmelerin ‘‘İklim Dostu’’ işletme olduklarına vurgu yaparak prestij sağlaması açısından önemli kazanımları bulunan platformun içeriğini:

• Temsilciler,
• Gıda israfını önleyici görsel materyaller,
• Periyodik etkinlikler,
• Eğitim ve denetimler,
• Kademeler,
• Puanlama sistemi,
• Online takip sistemi,
• Üretimde gıda israfını önleyici tedbirler,
• Personele yönelik ödüllendirme/teşvikler
• Raporlama/analizler oluşturuyor.

Temel misyonu çocukların gelecekte farkındalık sahibi bireyler olarak yetişmelerine katkıda bulunmak ve onlara gelecekte daha yaşanabilir bir dünya bırakmak olan İklim Dostu Turuncu Bayrak’ın hedefleri arasında ise:

• Yerli ve yabancı turistlerin gıda israfı konusunda farkındalık kazanmalarını sağlamak,
• Otel işletmelerinde görev alan personellerin, konaklayan misafirlerin ve hizmet alanların konu hakkındaki bilgi ve bilinç düzeylerini artırmak,
• Otel işletmelerine eğitici ve interaktif etkinlikler sunmak,
• İşletmeler için önemli bir maliyet kalemi olan gıda harcamalarını azaltmak,
• Gıda yatırımlarında kazanç oluşturmak,
• Gıda atıklarını değerlendirmek ve dönüştürmek,
• Yerel ve organik üretimi teşvik etmek,
• Otel işletmelerine prestij sağlamak,
• Ülke ekonomisine katkıda bulunmak,
• Gıda israfını önleme konusunda uluslararası platformlara öncülük etmek yer alıyor.

Etkinlik ve uygulamalar

Gıda Dostu Turuncu Bayrak 4 dilde hazırlanmış olan, 52 adet görsel materyali ile otel işletmelerinde günlük/haftalık/aylık ve yıllık bazda çeşitli etkinlikler uyguluyor. Görsel materyaller ve etkinlikler otel işletmelerinin kalite, mutfak, servis, çocuk kulübü ve misafir ilişkileri departmanlarına özel hazırlanıyor. Etkinliklerde misafirlere gıda israfına dikkat çekici bir konseptte yemekler sunuluyor, tabağında artık bırakmayan misafirlere sürpriz ikramlarda bulunuluyor, misafirlerin gıda israfına yönelik görüş ve önerileri alınarak konu hakkındaki bakış açılarını tespit edebilmek amacıyla anketler düzenleniyor. Özellikle çocuklara yönelik oluşturulmuş görsel materyal ve etkinliklerin içeriklerine ise daha fazla önem veriliyor. Çocuklar, etkinlikler esnasında ‘‘İsraf Dedektifi’’ olarak adlandırılıyor ve konuyu daha somut bir şekilde kavrayabilmeleri için her birine dedektif rolü veriliyor. Bu çerçevede düzenlenen faaliyetlerde de konuya uygun görsel materyaller kullanılıyor. Hatta etkinliklerde ve mini discoda kullanılmak üzere oluşturulmuş bir çocuk müziği bile mevcut. Aynı zamanda Turuncu Bayrak tarafından çocuklar için hazırlanmış olan çizimli bir hikâye kitabı bulunuyor. Kitapta iki çocuğun tatil maceralarında gıda israfı ile ilgili yaşadıkları deneyimler anlatılıyor.

Gıda atıklarıyla ilgili bilinçlendirme faaliyetleri

Platform sadece tüketim sonrası oluşan gıda atıklarıyla ilgili bilinçlendirme faaliyetleri ile yetinmiyor aynı zamanda üretim aşamasındaki gıda israfını en az seviyeye düşürebilmek amacıyla otel mutfakları için çeşitli önleyici tedbirler belirliyor. Bu tedbirler arasında ürünlerin satın alınması, son kullanım tarihleri, depolanma koşulları, gıda güvenliği ve hijyeni, mutfak araç-gereçlerinin kullanımı, müşteri profiline göre menü planları, porsiyon miktarları, süsleme gibi detaylar bulunurken yerel ve organik üretim, a la minute sistem ve eko etiket gibi konular ile ilgili kriterler de yer alıyor. Bu kriterleri uygulayan, mutfakta en az atığı çıkaran, doğru pişirme yöntemlerini kullanan ve duyarlı davranış sergileyen mutfak personelleri ise her ay sonunda mutfak şefi tarafından ayın başarılı mutfak personeli olarak seçiliyor. Seçilen personel bir başarı sertifikası ile ödüllendiriliyor. Bu noktada personellerin konu hakkında teşvik edilmesi ve özgeçmişlerine konuyla ilgili bir katkı sunulması işletme motivasyonu anlamında önem teşkil ediyor.

e-Turuncu Online Sistem

Otel işletmelerinde meydana gelen gıda atıkları ise online bir takip sitemi aracılığı ile günlük olarak kayıt altına alınıyor. Sabah, öğle ve akşam öğünlerinde tabaklarda ve açık büfede kalan artık gıdalar, ambalajlarından ayrılmış bir şekilde tartılarak e-Turuncu Online Sistem’e kaydediliyor. Bu sayede her işletmede günlük, aylık ve yıllık periyotlarda oluşan gıda atık miktarları belirleniyor. Periyotlarına göre oluşan gıda atık miktarlarının, müşteri sayılarına oranlanması ile de kişi başı oluşan atık miktarları tespit edilebiliyor. Takip sistemi aracılığıyla elde edilen veriler, otel işletmelerine planlama ve süreç yönetimi noktasında yol gösterici oluyor.

Eğitimlerde temsilcilere görev ve sorumluluklar

Öte yandan sistemi uygulayan her bir otel işletmesinde turizm sezonu öncesinde, değişen temsilci ve personellere uygulamayı tanıtmak ve sistemde yapılan güncellemeleri aktarmak amacıyla bilgilendirme eğitimleri ve seminerleri düzenleniyor. Eğitimlerde temsilcilere görev ve sorumlulukları anlatılıyor, etkinliklerde kullanılan görsel materyaller tanıtılıyor ve işletmeye örnek olması adına etkinliklerden birkaçı İklim Dostu Turuncu Bayrak Koordinasyon Ekibi (Merkez Ekip) tarafından otelde uygulanıyor. Bununla beraber platform, otel işletmelerinin gıda israfı konusundaki mevcut durumlarını tespit edebilmek ve sistemi doğru bir şekilde uygulama durumlarını kontrol etmek amacıyla her yıl denetimler gerçekleştiriyor. Turuncu Bayrak temsilciler tarafından işletmede yapılan çalışmaları somut bir şekilde değerlendirebilmek için ise puanlama sistemi, online takip sistemi ve kademelerden oluşan bir ölçümleme sistemi kullanıyor.

Şu ana dek Antalya, Muğla, Bursa, Afyon, Rize, Belek, Alanya, Kemer, Çeşme, Sapanca il ve ilçelerindeki otel işletmeleri ile iş birliği içerisine giren platform; eğitim kurumları, belediyeler, alışveriş merkezleri, hastaneler, restoranlar, ticaret odaları ve daha birçok kuruluşta yaygınlaşabilmek adına çalışmalarına devam ediyor.

İş işten geçmeden

Doğal kaynakların her geçen gün daha da hızla tükendiğine şahit olduğumuz şu günlerde, bir kişinin bile kazanacağı farkındalığın ne derece önemli olduğunu görmekteyiz. Tüketmediğimizde değil yaşamak, belki de nefes dahi alamayacağımız suyu bir gün bulamayacağız. Kıymetli ve elzem olan doğal kaynaklarımızı iş işten geçmeden koruyabilmek.  Bunun içindir ki yaşadığımız dünyayı güzelleştirmeye ve iyileştirmeye çalışan her bir kişiye, her bir topluluğa, her bir uygulamaya destek vermek boynumuzun borcudur. İklim Dostu Turuncu Bayrak ve benzeri uygulamaların, devlet desteği ile yürütülüp toplumun tüm kurum ve kuruluşlarında yaygınlaşması ümidiyle…